انسان همیشه در زندگی با مسائلی روبه‌رو می‌شود و به ناچار باید تصمیم بگیرد کدام مسیر را انتخاب کند. حتماً شما هم می‌دانید که تصمیم‌گیری مستقیماً در زندگی تاثیر می‌گذارد و به زبان ساده این تصمیم‌های ماست که کیفیت زندگی را تعیین می‌کند. تصمیم درست یک مهارت اجتماعی است، اما چه راهی برای تقویت این مهارت داریم؟ هر فردی در اجتماع با کسب دانش و مهارت‌های کافی می‌تواند تصمیمات بهتری بگیرد و کیفیت زندگی‌اش را افزایش دهد. برای همین در این مقاله می‌خواهیم با مهارت تصمیم گیری و همچنین ابزارها و روش‌های مختلف آن بیشتر آشنا شویم.
مهارت تصمیم گیری چیست؟
تصمیم گیری فرایندی ذهنی برای انتخاب بین چند گزینه‌ٔ مشخص است. در این شرایط، شما گزینه‌های روی میز را بررسی می‌کنید و بعد یکی را با دلیلی واضح انتخاب می‌کنید. به بیان دیگر، تصمیم گیری به معنای قضاوت یا انتخاب میان دو یا چند راه‌حل مختلف است که به شکل‌های مختلف و در شرایط متفاوت با آن‌ها روبه‌رو می‌شوید. واژه تصمیم‌گیری در فرهنگ لغت معنای اراده کردن، قصد کردن یا ساده‌تر، به معنای انتخاب بین چند راه‌حل یا گزینه است. این انتخاب همۀ ابعاد خصوصی و اجتماعی زندگی را شامل می‌شود و در نتیجه کیفیت زندگی را شکل می‌دهد. بیایید با مثالی ساده متوجه شویم چگونه تصمیم‌های ما کیفیت زندگی را تعیین می‌کند؟ شرایطی را در نظر بگیرید که در روابط خود با در محل کار مشکلی دارید. برای رفع مشکل باید از راه‌حل‌های موجود کمک بگیرید یا حتی برای تصمیم بهتر با دیگران مشورت کنید. تصمیم برای ازدواج، رشته تحصیلی، محل زندگی، ارتباط با افراد، شغل و ... مثال‌هایی از مهمترین مسائل زندگی خصوصی و اجتماعی همه ما هستند که همیشه باید برایشان آماده باشیم.مراحل تصمیم گیری
تصمیم گیری مراحل مختلفی دارد. پیش از تصمیم باید همه‌ٔ گزینه‌های موجود را بررسی کنید، در این مرحله چالش شما حل مسئله است. پس از بررسی راه‌حل‌ها باید از گزینه‌های نهایی، بهترین را انتخاب کنید. اینجاست که مهارت تصمیم گیری مستقیماً روی نتیجه انتخاب و در نهایت روی زندگی شما اثر می‌گذارد. تصمیم انواع مختلفی دارد که با توجه به شرایط، راه‌حل‌های متنوعی را ارائه می‌دهد. توانایی حل مسئله، بررسی گزینه‌ها و در نهایت تصمیم گیری درست، مهارت‌هایی ضروری هستند که مسیر زندگی افراد را تغییر می‌دهند. بنابراین لازم است که در این مورد دانش و اطلاعات کافی داشته باشید.
اهمیّت مهارت تصمیم گیری
همان‌طور که گفتیم، مهارت تصمیم گیری نقش مهمی در کیفیت زندگی دارد. بعضی از تصمیمات به‌قدری ساده و سریع انجام می‌شوند که شاید توجه چندانی به آن‌ها نداشته باشیم. اما برخی دیگر اهمیّت زیادی دارند و می‌توانند در سرنوشت و آینده زندگی‌مان نقش موثری داشته باشند.
شما برای آن که بتوانید بهترین نتیجه را از تصمیم‌های خود بگیرید، باید دانش و مهارت کافی را کسب کنید. عوامل مختلفی بر کیفیت تصمیم و انتخب‌های ما تاثیر می‌گذارند. برای همین، باید پیش از هر چیزی بدانید که در مورد چه موضوعی می‌خواهید تصمیم بگیرید و اهمیّت این موضوع چقدر است.
تصمیم گرفتن برای مشکلات سخت
هرچقدر موضوع سخت‌تر باشد، تصمیم گرفتن هم دشوارتر است. فرآیند تصمیم در مسائل ساده و مسائل پیچیده متفاوت است. موارد کوچک خیلی زود حل می‌شوند ولی مسائل بزرگ، سخت‌تر و وقت‌گیرتر است. حتی گاهی با مشکلات پیچیده و مهمی مواجه می‌شوید که باید در زمان کوتاهی دربارۀ آن‌ها تصمیم بگیرید. به این ترتیب داشتن مهارت کافی در این زمینه برای عملکرد بهتر لازم است.مرحلۀ آخر، حل مسئله
آخرین مرحلۀ مهارت تصمیم گیری، «حل مسئله» است که تکنیک‌های خاصی دارد. از آن‌جایی که تصمیم گیری حتی برای مسائل جزئي و پیش‌پاافتاده تاثیر مستقیمی بر سرنوشت و کیفیت زندگی دارد، باید دانش و مهارت حل مسئله را تقویت کنید. حالا که با این موارد آشنا شدیم و درباره اهمیّت تصمیم در کیفیت زندگی می‌دانیم، به هدف اصلی مقاله‌مان یعنی روش‌های مختلف تصمیم رسیدیم.انواع تصمیم گیری
می‌دانیم تصمیم انواع مختلفی دارد برای همین باید خوب دربارۀ انواع این مهارت اجتماعی بدانیم تا راحت‌تر به حل مشکل بپردازیم، سریع به جواب سنجیده‌ای برسیم و بین چند تصمیم مهم سرگردان نشویم. اگر به فکر تقویت مهارت تصمیم گیری هستید، پیشنهاد می‌کنم خیلی گذرا با انواع آن آشنا شوید:تصمیم گیری عقلانی و منطقی
تصمیم گیری عقلانی و منطقی رایج‌ترین نوع تصمیم است. زمانی که افراد مهارت‌های خود را بهبود می‌بخشند و می‌توانند با تسلط بهتری بر شرایط و اولویت‌ها تصمیم بگیرند، در واقع از این روش استفاده کردند. در راه‌حل‌های عقلانی و منطقی فرد پس از شناخت مسئله، راهکارها و نقاط قوت و ضعف آن‌ها را فهرست می‌کند و بر اساس منطق و دلایل عقلانی به آن‌ها الویت می‌دهد.تصمیم گیری شهودی و احساسی
تصمیم گیری شهودی بر مبنای احساسات است. در این روش معمولاً اثری از دلایل منطقی نیست و فرد با احساس درونی‌اش تصمیم می‌گیرد.
بسیاری از تصمیمات روزمره و معمولی زندگی ما انسان‌ها در حال عادی، شهودی و احساسی است ولی باید در نظر داشت که در موارد مهم و حساس این روش خیلی هم نتیجه خوبی ندارد و ممکن است به ما آسیب بزند. بهترین مثال برای تصمیم‌های احساسی زمانیست که ما در رابطه مخربی گیر کردیم و فقط بخاطر وابستگی‌های عاطفی نمی‌توانیم عقلانی و منطقی عمل کنیم. این روزها بیشتر تراپیست‌ها و روان‌درمانگران مراجعان را به تمرین برای تصمیم‌های عقلانی تشویق می‌کنند تا بتوانند از این روابط مخرب خارج شوند.
تصمیم بر اساس احساسات و منطق
این نوع تصمیم یعنی شما با درنظر گرفتن احساسات و منطق بتوانید راه‌حل پیدا کنید. در واقع این روش که به آن تصمیم گیری ترکیبی هم می‌گویند برای زمانیست که شما راهکارها، مزایا و معایب هر دو روش تصمیم را با منطق خودتان لیست می‌کنید، با توجه به احساستان آن را اولویت‌بندی می‌کنید و در نهایت اگر درست عمل کنید رضایت بیشتر و البته اثرگذاری بهتری از این تصمیم دارید.تصمیم گیری قابل‌قبول
در روش تصمیم گیری قابل‌قبول فرد تصمیمی می‌گیرد که ظاهری قابل‌قبول دارد و تنها نیازهای او را برطرف کند. در این روش فرد توجه کمتری به منطق و احساساتش دارد و فقط به دنبال راه‌حل مناسب است. شاید این روش بهترین نباشد ولی در آن لحظه معمولاً انتظارات و نیازهای تصمیم گیرنده را رفع می‌کند.تصمیم گیری بر مبنای تصمیمات قبلی
همه ما بسیاری از تصمیماتمان را بر اساس تجربۀ‌های قبلی میگیریم. گری کلین روانشناس معروف آمریکایی در این زمینه مطالعاتی را انجام داده است که بر اساس نتایج ۹۰ تا ۹۵% تصمیم گیری‌های ما به روش بازشناسی تصمیمات قبلی‌مان انجام می‌شود. او معتقد است که همۀ انسان‌ها قبل از تصمیم گیری به بررسی مسئله و جمع‌آوری اطلاعات می‌پردازند، راهکاری را پیدا می‌کنند، به دنبال اثربخشی آن هستند و بعد آن را در ذهن پیاده‌سازی می‌کنند. اگر این راه در ذهن ما انسان‌ها اثربخش باشد، آن را در عمل هم اجرا میکنیم، اما اگر راهکارهای قبلی در ذهن ما قابل اجرا نباشند، دنبال جواب بهتری می‌گردیم.چرا بعضی از افراد از تصمیم فراری‌اند؟
اگرچه انتخاب راه درست یک مهارت ضروری زندگیست، اما برخی از افراد از آن فراری هستند. این موضوع دلایل مختلفی دارد، عواملی مانند ترس، اعتمادبه‌نفس پایین، افسردگی، اضطراب و نگرانی بیش از حد، نداشتن مهارت و دانش کافی برای انتخاب و مواردی از این قبیل، می‌توانند قدرت تصمیم گیری افراد را تحت شعاع قرار دهند.
اگر شما هم با این مشکلات درگیر هستید، در ادامه برخی از مهمترین عوامل ناتوانی در تصمیم گیری را برایتان مطرح کردیم تا بیشتر درباره‌اش بدانید:
ترس از انتخاب
یکی از دلایلی که باعث می‌شود بعضی‌ها از انتخاب کردن فراری باشند، اختلال ترس از تصمیم گیری یا Decidophobia است. این اختلال برای اولین بار توسط دانیل کافمن، روانشناس معروف آمریکایی مطرح شد.
ترس از تصمیم گیری باعث می‌شود که ما توانایی حل مسئله و شهامت انتخاب راه‌حل‌ها را نداشته باشیم. بعضی از تصمیم‌ها مانند انتخاب همسر، تغییر موقعیت شغلی، انتخاب یا تغییر محل زندگی اهمیت بالایی دارند و نیازمند بررسی و تفکر بیشتری هستند.
گاهی افراد برای فرار از تصمیم‌های بزرگ و مهم، ترجیح می‌دهند که خود را سرگرم تصمیم گیری‌های ساده و جزئی کنند.
مثلاً این دسته از افراد ممکن است بخواهند محل زندگی خود را تغییر دهند و در محیط بهتری زندگی کنند، اما به‌دلیل هزینه‌ها و ترس از انتخاب اشتباه خانه را بازسازی می‌کنند و به امید روزی که شرایط بهتر شود، ادامه می‌دهند.
البته دراین مثال تصمیم به بازسازی برای زمانی است که فرد تحت تاثیر مسائل مالی و اقتصادی انتخاب نکند و فقط ترس جابه‌جایی و تجربه‌های جدید داشته باشد.
نداشتن دانش و مهارت کافی
یکی دیگر از عواملی که باعث فرار افراد از فرایند تصمیم می‌شود، این است که نمی‌دانند چگونه باید تصمیم بگیرند. به همین دلیل می‌خواهند هیچ تصمیمی نگیرند! انتخاب و پیداکردن راه‌حل مانند بسیاری از مهارت‌های دیگر، قابل یادگیری است و تکنیک‌های مخصوصی دارد که با یادگیری آن‌ها می‌توانید بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید.تاثیر اعتمادبه‌نفس
اعتمادبه‌نفس کافی یکی از عواملیست که تاثیر بسزایی در افزایش قدرت تصمیم گیری افراد، حتی در شرایط حساس دارد. در مقابل، افرادی که اعتمادبه‌نفس کافی ندارند اغلب در انتخاب کردن دچار تردید می‌شوند و حتی برای مسائل ساده هم قدرت عمل ندارند، به همین دلیل در شرایط بحرانی از تصمیم فرار می‌کنند و ریسک‌پذیری کمتری دارند.تاثیر افسردگی و اضطراب بر قدرت انتخاب
ناتوانی در انتخاب، یکی از علائم افسردگیست. افسردگی باعث می‌شود که فرد حتی در مسائل روزمره و جزئی زندگی نیز قدرت تصمیم نداشته باشد. بدخلقی، کمبود انرژی و بی‌حوصلگی ناشی از افسردگی، بر روی قدرت تصمیم گیری فرد افسرده تاثیر منفی می‌گذارد. علاوهبر این، ناامیدی باعث دید منفی به زندگی و آینده می‌شود و همین فرایند انتخاب و تصمیم را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اضطراب هم دیگر عاملیست که روی تمامی فرایندهای ذهنی انسان و البته انتخاب‌هایش تاثیر مخرب دارد. استرس و اضطراب فراگیر، توانایی فرد برای استفاده از اندوخته‌های ذهنی، تجارب و اطلاعات را از او سلب می‌کند. همچنین، نگرانی بیش از حد میزان ریسک‌پذیری را کاهش می‌دهد، بنابراین فرد مضطرب نمی‌تواند در آرامش و با استفاده از تمام توان خود برای حل مشکلاتش تصمیم درست بگیرد.مراحل تصمیم گیری منطقی!
حل مسئله و شناسایی
اولین و مهمترین گام برای تصمیم گیری، حل مسئله است. در این مرحله مسئله باید به‌طور دقیق بررسی و ارزیابی شود. برای این کار می‌توانید اول به پرسش‌های زیر پاسخ بدهید و بعد دنبال راه‌حل بروید:- چرا می‌خواهم که این مسئله را حل کنم؟
- چه‌کسانی تحت تاثیر این مسئله قرار می‌گیرند؟
- این مسئله چه تاثیری بر دیگران دارد؟
- آیا برای رسیدگی به این مسئله محدودیت زمانی وجود دارد؟
کسب اطلاعات
کسب اطلاعات مرتبط با مسئله نقش تعیین کننده‌ای در کیفیت تصمیم دارد، زیرا همین اطلاعات مبنای تصمیم گیری نهایی خواهند بود. در این مرحله باید در رابطه با احتمالات، عوامل و منابع موثر، افرادی که تحت تاثیر تصمیم شما قرار دارند و همچنین افرادی که می‌توانند در حل مشکل تاثیرگذار باشند، اطلاعات لازم را کسب کنید.بررسی راه‌حل‌ها و جایگزین‌ها
حالا زمان شناسایی راهکارهای مختلف است. در این مرحله هرچه راه‌های بیشتری داشته باشید،تصمیم شما کیفیت بیشتری خواهد داشت چون بدون محدودیت به دنبال حل مسئله هستید. اما نکته مهمی که باید در نظر داشته باشید، آن است که معیارهای اصلی خود را برای هر کدام از راه‌حل‌ها تعیین کنید. ممکن است معیارهای مختلفی داشته باشید، بنابراین لازم است آن‌ها را اولویت‌بندی کنید.ارزیابی و سنجش راه‌حل‌ها
متخصصین حوزه مدیریت عقیده دارند که برای شناسایی اولویت‌ها، لازم است میزان «امکان‌پذیر بودن»، «قابل‌قبول بودن» و «محبوبیت» راهکارهای موجود را بررسی کنید. شما به‌عنوان فرد تصمیم‌گیرنده، هر چه مهارت بیشتری در ارزیابی مزایا و معایب راه‌حل‌های مختلف داشته باشید، در تصمیم‌گیری نهایی موفق‌تر خواهید بود. در مرحله ارزیابی و سنجش، مشورت و بررسی پیشنهادات و نقطه‌نظرات دیگران بسیار کمک‌کننده است و شانس موفقیت را افزایش می‌دهد. البته برای ارزیابی می‌توانید از روش طوفان فکری استفاده کنید. در این روش، باید لیستی از همه‌ی ایده‌ها داشته باشید و بعد با افراد باتجربه مشورت کنید. با این کار ایده‌های مختلفی به دستتان می‌رسد و تعداد زیادی راه‌حل پیدا خواهید کرد.تصمیم گیری نهایی و تعیین اولویت‌ها
پیش از تصمیم‌گیری مطمئن شوید که همه جوانب کار را سنجیده‌اید، حتی ممکن است پس از بررسی کامل اطلاعات موجود و خطرات احتمالی، تصمیم بگیرید که ترکیبی از چندین راه را برای اجرا انتخاب کنید. برای تصمیم گیری نهایی و تعیین اولویت‌ها، نمودارهای «علت ومعلول» و «منحنی پرتو» موثر خواهند بود. در واقع نمودار «علت و معلول» به شما در شناسایی تمامی علت‌های موجود کمک می‌کند و «منحنی پرتو» شما را قادر می‌سازد که معیارها و دلایل خود را اولویت‌بندی کنید تا بتوانید بهترین و مناسب‌ترین آن‌ها را شناسایی کنید.اجرای تصمیم نهایی
اجرای تصمیم نهایی شامل نقشه راه و مجموعه‌ای از فعالیت‌‌هاست که باید برای پیاده‌سازی تصمیم خود اجرا کنید.
این‌که بتوانید برای اجرای نهایی دیگران را با خود همراه کنید، همان مهارت تصمیم گیریست که نقش موثری در اثربخشی انتخابتان خواهد داشت. همچنین، برای همراه کردن دیگران با خود باید آن‌ها را متقاعد کنید، پس برای پاسخ‌گویی به نگرانی‌ها و پرسش‌هایشان آماده شوید.
بازنگری تصمیم
بازنگری تصمیم هم آخرین کاریست که باید انجام دهید. در بازنگری، اثربخشی و نتیجهۀ تصمیم ارزیابی می‌شود. در این مرحله باید از خود بپرسید که چه کاری را به خوبی انجام دادید و چه کاری را باید بهتر انجام بدهید. این بازنگری به شما کمک می‌کند تا نکات مثبتی یاد بگیرید و در تصمیم گیری‌های بعدی خود از آن‌ها استفاده کنید.چالش های مهارت تصمیم گیری
تا اینجا مفصل درباره مهارت تصمیم گیری صحبت کردیم و حالا لازمست بدانیم که چالش‌های این مسیر چیست؟
شناخت نادرست از مسئله
در بسیاری از مواقع، مسئله ساده و واضح است، به راحتی می‌توانید آن را درک کنید و دنبال راه‌حلش باشید. اما گاهی اوقات مسئله پیچیده‌تر از این حرف‌هاست و همین باعث می‌شود که نتوانید موضوعات مختلف را تفکیک کنید و بفهمید که مسئله اصلی چیست. مهارت تصمیم گیری بدون چالش یعنی مطمئن شوید تحقیق جامعی انجام دادید و شاید لازم باشد با متخصصین باتجربه هم برای مشورت بیشتر مربوطه صحبت کنید.اعتماد بیش از حد به نتیجه تصمیم
همیشه باید در نظر داشته باشید که حتی اگر تصمیم و انتخابتان را به بهترین شکل هم انجام دادید، باز هم ممکن است نتیجه با چیزی که انتظارش را دارید متفاوت باشد. اعتماد بیش از حد به نتیجۀ تصمیم می‌تواند نتایج بدی همراه داشته باشد.آخرین مرحله برای یک تصمیم واقعی
همان‌طور که گفتیم، مهارت تصمیم گیری فرایندیست که مستقیماً کیفیت مسائل زندگی، از موارد پیش پا افتاده و کم‌اهمیت تا مهمترین آن‌ها را در بر می‌گیرد. هر چه دانش و مهارت بیشتری در تصمیم گیری داشته باشید، می‌توانید اتفاقات بهتر و فرصت‌های بیشتری را برای خود خلق کنید.
حالا که با این روند مهم آشنا شدیم، می‌توانیم مهارت انتخاب درست را تمرین کنیم. اگر هم در این مورد تجربه‌ای دارید می‌توانید در قسمت کامنت‌ها درباره تصمیم‌های سختی که گرفتید بنویسید و تجربه‌تان را با مخاطبان ملی پیامک در میان بگذارید.
به دنبال رشد کسب و کارتان هستید؟
ملی‌پیامک به شما امکان جذب، نگهداری و تعامل با مشتری را می دهد.
ثبت نام و ارسال پیامک
ثبت نام در کمتر از 1 دقیقه
بحث درباره این مقاله را شما آغاز کنید!
ارسال دیدگاه
