در دنیای فناوری اطلاعات، وب سرویس‌ها نقش حیاتی در ارتباط بین سیستم‌های مختلف ایفا می‌کنند. یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین پروتکل‌ها در این زمینه، وب سرویس SOAP است. اگر شما هم مانند بسیاری از توسعه‌دهندگان و دانشجویان فناوری اطلاعات به دنبال درک عمیق‌تری از این موضوع هستید که وب سرویس SOAP چیست و چگونه می‌توان از آن در پروژه‌های خود استفاده کرد، این مقاله راهنمای جامعی برای شماست. در این مقاله به بررسی وب سرویس SOAP، ساختار آن، مزایا و معایب، تفاوت آن با REST و ابزارهای مرتبط با آن می‌پردازیم.
معرفی وب سرویس SOAP
SOAP مخفف عبارت Simple Object Access Protocol یا پروتکل دسترسی آسان به اشیاء است. این پروتکل استانداردی برای تبادل اطلاعات بین سیستم‌های مختلف است که از XML به عنوان فرمت پیام‌های خود استفاده می‌کند. SOAP در اواخر دهۀ ۱۹۹۰ توسط مایکروسافت توسعه یافت و به سرعت به عنوان یکی از اصلی‌ترین پروتکل‌های وب سرویس در دنیای فناوری اطلاعات شناخته شد.
اگر به دنبال تعریف دقیقی از وب سرویس و api هستید، سری به مقالۀ وب سرویس چیست بزنید.
اگر بخواهیم به زبان ساده‌تر به این سوال پاسخ دهیم که وب سرویس SOAP چیست، باید بگوییم که SOAP یک روش استاندارد برای فرستادن و دریافت اطلاعات بین دو سیستم است. مثلاً وقتی شما از یک برنامه موبایل برای ارسال پیامک استفاده می‌کنید، این برنامه ممکن است از SOAP برای ارتباط با سرور پیامک استفاده کند. SOAP یک پروتکل مبتنی بر XML است که برای تبادل اطلاعات ساختاریافته بین سیستم‌های مختلف استفاده می‌شود. این پروتکل به دلیل استفاده از استانداردهای قوی، در سیستم‌هایی که نیاز به امنیت و قابلیت اطمینان بالا دارند، بسیار محبوب است.
کاربردهای وب سرویس SOAP چیست؟
وب سرویس SOAP به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد خود، در حوزه‌های مختلف فناوری اطلاعات کاربردهای گسترده‌ای دارد. در ادامه به برخی دیگر از کاربردهای مهم این پروتکل اشاره میکنیم:
- ارتباط بین سیستم‌های ناهمگون بدون توجه به زبان برنامه‌نویسی یا پلتفرم
- ارسال پیامک انبوه از پنل پیامکی
- تبادل اطلاعات حساس در سیستم‌های بانکی و مالی به دلیل امنیت بالا
- تبادل اطلاعات در سیستم‌های سلامت و پزشکی
- تبادل موارد محرمانه بین سازمان‌های دولتی و سیستم‌های امنیتی نیازمند به تبادل داده‌های رمزنگاری‌شده
- پردازش تراکنش‌های مالی در حوزۀ تجارت الکترونیک و درگاه‌های پرداخت آنلاین
- سیستم‌های مدیریت سفارش در شرکت‌های بزرگ تجارت الکترونیک
- یکپارچه‌سازی سیستم‌های سازمانی و برنامه‌ریزی منابع سازمانی و ارتباط امن با تامین‌کنندگان و مشتریان
- مدیریت و ردیابی محموله‌ها در صنعت حمل و نقل و لجستیک
- تبادل اطلاعات بین پلتفرم‌های مختلف سیستم‌های آموزش الکترونیکی (E-Learning)
و…
ساختار پیام‌های SOAP
هر پیام SOAP از سه بخش اصلی تشکیل شده است:
- Envelope: این بخش نشان‌دهنده شروع و پایان پیام است و تمامی عناصر دیگر را در بر می‌گیرد.
- Header: بخش اختیاری است که می‌تواند شامل اطلاعاتی مانند احراز هویت یا مسیریابی باشد.
- Body: این بخش شامل اطلاعات اصلی است که بین سیستم‌ها مبادله می‌شود.
فرمت XML در SOAP
SOAP از XML به عنوان فرمت پیام‌های خود استفاده می‌کند. XML یک زبان نشانه‌گذاری است که به دلیل ساختار سلسله‌مراتبی و خوانایی بالا، برای تبادل داده‌های ساختاریافته بسیار مناسب است. این فرمت به SOAP این امکان را می‌دهد که داده‌ها را به شکلی استاندارد و قابل فهم برای سیستم‌های مختلف ارسال کند. فرمت XML در وب سرویس SOAP به شکل زیر است:
قطعه کد XML برای ارسال پیامک تکی با متد SendSimpleSMS2 از وب سرویس ملی پیامک
قطعه کد فوق، نحوۀ فراخوانی متد SendSimpleSMS2 که برای ارسال پیامک تکی از وب سرویس ملی پیامک کاربرد دارد را نمایش می‌دهد. با وب سرویس SOAP در ملی پیامک می‌توانید به راحتی به مواردی مانند ارسال پیامک، ارسال پیامک زماندار، ارسال پیامک صوتی، ارسال پیامک از طریق وب سرویس خدماتی، دریافت وضعیت تحویل پیامک و... دسترسی داشته باشید.
مزایا و معایب وب سرویس SOAP چیست؟
در ادامه به بررسی عمیق‌تر مزایا و معایب وب سرویس SOAP می‌پردازیم. این بخش به شما کمک می‌کند تا درک بهتری از نقاط قوت و ضعف این پروتکل داشته باشید و بتوانید تصمیم آگاهانه‌تری برای استفاده از آن در پروژه‌های خود بگیرید.
مزایای وبسرویس SOAP: امنیت، سازگاری و استانداردها
- امنیت بالا با پشتیبانی از پروتکل‌های امنیتی مانند WS-Security
- سازگاری با تمامی زبان‌های برنامه‌نویسی و پلتفرم‌ها به دلیل استفاده از XML
- قابل‌اعتماد در سیستم‌های بزرگ و پیچیده با توجه به پیروی از استانداردهای صنعتی
- پشتیبانی از تراکنش‌های پیچیده به ویژه در سیستم‌های دارای عملیات چندمرحله‌ای
- پشتیبانی از Stateful Operations و حفظ تعادل عملیات در زمان‌های طولانی‌تر
- پشتیبانی از انواع داده‌های پیچیده به دلیل استفاده از XML
معایب وبسرویس SOAP: پیچیدگی
- پیچیدگی توسعه و نگهداری
- مصرف بالای منابع به دلیل حجم بالای داده‌های XML
- محدودیت در عملکرد در سیستم‌های نیازمند به پردازش سریع داده‌ها، با توجه به حجم بالای پیام‌های SOAP
- دشواری در یادگیری و پیاده‌سازی
- عدم انعطاف‌پذیری در تغییرات در ساختار داده‌ها به دلیل وابستگی شدید به WSDL و XML Schema
- محدودیت در پشتیبانی از فرمت‌های سبک‌تر مانند JSON
- وابستگی به ابزارهای خاص مانند SoapUI برای توسعه و تست
تفاوت بین وب سرویس SOAP و وب سرویس REST
SOAP و REST دو پروتکل محبوب برای پیاده‌سازی وب سرویس‌ها هستند که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. به طور کلی، SOAP برای سیستم‌هایی که نیاز به امنیت بالا، استانداردهای صنعتی و پشتیبانی از تراکنش‌های پیچیده دارند، مناسب است و در مقابل، REST مناسب سیستم‌هایی‌ست که نیازمند سرعت، سادگی و انعطاف‌پذیری هستند.
به صورت کلی، REST میان برنامه‌نویس‌ها محبوبیت بیشتری دارد و معمولاً به دلیل سهولت در پیاده‌سازی REST، از این پروتکل استفاده می‌کنند. گفتنی‌ست در کنسول ملی پیامک، نمونه کدهایی برای برنامه‌نویسان ارائه شده که به صورت RESTFUL است. با جای‌گذاری این کدها در پروژه‌های برنامه‌نویسی، امکان ارسال و دریافت پیامک فراهم خواهد شد.
در این بخش، به بررسی عمیق‌تر تفاوت‌های این دو پروتکل می‌پردازیم تا بتوانید بهتر تصمیم بگیرید که کدام یک برای پروژه‌های شما مناسب‌تر است:
| ویژگی | SOAP | REST |
| فرمت داده‌ها | از XML استفاده می‌کند. | معمولاً از JSON (و گاهی XML) استفاده می‌کند. |
| ساختار پیام‌ها | ساختار پیچیده و استاندارد (با Envelope, Header, Body). | ساختار ساده و انعطاف‌پذیر. |
| زبان توصیف وب سرویس | نیاز به WSDL دارد. | نیازی به WSDL ندارد (از API Documentation استفاده می‌کند). |
| روش‌های HTTP | معمولاً فقط از POST استفاده می‌کند. | از روش‌های مختلف HTTP مانند GET, POST, PUT, DELETE استفاده می‌کند. |
| حالت (Statefulness) | می‌تواند Stateful باشد (وضعیت را حفظ کند). | معمولاً Stateless است (هر درخواست مستقل است). |
| امنیت | از استانداردهای امنیتی پیشرفته مانند WS-Security پشتیبانی می‌کند. | از HTTPS و OAuth برای امنیت استفاده می‌کند. |
| سرعت و عملکرد | به دلیل استفاده از XML، معمولاً کندتر است. | به دلیل استفاده از JSON، معمولاً سریع‌تر است. |
| یادگیری و پیاده‌سازی | پیچیده‌تر و نیاز به دانش WSDL و XML Schema دارد. | ساده‌تر و یادگیری آن آسان‌تر است. |
| انعطاف‌پذیری | به دلیل وابستگی به WSDL، انعطاف‌پذیری کمتری دارد. | انعطاف‌پذیری بیشتری دارد و تغییرات در آن آسان‌تر است. |
| کاربردهای رایج | سیستم‌های بانکی، مالی، سلامت و ارسال پیامک انبوه. | برنامه‌های موبایل، وب‌سرویس‌های عمومی و سیستم‌های مبتنی بر میکروسرویس. |
| پشتیبانی از تراکنش‌ها | از تراکنش‌های پیچیده پشتیبانی می‌کند. | معمولاً برای تراکنش‌های ساده‌تر استفاده می‌شود. |
| پشتیبانی از پیام‌های ناهمزمان | دارد | معمولاً نیاز به فناوری‌های مکمل مانند WebSockets دارد. |
| حجم داده‌ها | حجم داده‌ها به دلیل استفاده از XML بیشتر است. | حجم داده‌ها به دلیل استفاده از JSON کمتر است. |
چگونه از وب سرویس SOAP در پنل ملی پیامک استفاده کنیم؟
برای استفاده از SOAP کاربر باید از طریق آدرس‌های درج‌شده در مستندات وب سرویس، به وب سرویس پیامکی متصل شود.
این آدرس‌ها به شرح زیر هستند:
- https://api.payamak-panel.com/post/send.asmx
- https://api.payamak-panel.com/post/receive.asmx
- https://api.payamak-panel.com/post/Users.asmx
- https://api.payamak-panel.com/post/contacts.asmx
- https://api.payamak-panel.com/post/actions.asmx
- https://api.payamak-panel.com/post/Schedule.asmx
- https://api.payamak-panel.com/post/Voice.asmx
این آدرس‌ها، برنامۀ کاربر را به متدهای مختلفی برای ارسال پیامک متصل می‌کند. به عنوان مثال، در این بخش، عملیات ارسال پیامک تکی با استفاده از متد SendSimpleSMS2 را مورد بررسی قرار می‌دهیم. برای این کار از آدرس https://api.payamak-panel.com/post/send.asmx استفاده میکنیم.
تست وب سرویس SOAP با نرم‌افزار Postman
پارامترهای ورودی وب سرویس پیامکی SOAP
در متد تصویر بالا یا همان متد SendSimpleSMS2، پارامترهای ورودی به صورت زیر تعریف می‌شوند:
- username و password: اطلاعات ورود به پنل ملی پیامک.
- to: شماره گیرنده.
- from: شماره فرستنده.
- text: متن پیامک ارسالی.
- isflash: تعیین می‌کند که آیا پیامک به صورت فلش ارسال شود (true) یا خیر (false) که معمولاً باید روی false تنظیم شود.
با تنظیم پارامترهای ورودی، پیامکی با متن مورد نظر از پنل اس ام اس شما به شمارۀ واردشده به عنوان گیرنده ارسال خواهد شد.
پارامترهای خروجی وب سرویس پیامکی SOAP
وب سرویس خروجی را به شکل‌های زیر نمایش می‌دهد:
حتما بخوانید: کنترلر پیامکی چیست؟ راهنمای کنترل وسایل برقی با پیامک
رشتۀ عددی Recid: ارسال موفق
0: خطا در نام کاربری یا رمز عبور
1 : درخواست موفق
2 : اعتبار ناکافی
3 : محدودیت در ارسال روزانه
4 : محدودیت در حجم ارسال
5 : شماره فرستنده نامعتبر
6 : سامانه در حال به‌روزرسانی
7 : متن حاوی کلمۀ فیلتر شده
9 : ارسال از خطوط عمومی از طریق وب سرویس امکان‌پذیر نیست
10 : کاربر موردنظر غیرفعال است
11 : ارسال نشده
12 : مدارک کاربر کامل نیست
پارامترهای خروجی در وب سرویس پیامکی SOAP
مشابه تصویر بالا، بعد از ارسال پارامترهای ورودی، یک رشتۀ عددی از سمت وب سرویس اعلام می‌شود که RecId نام دارد. RecId در خروجی توابع مختلف وضعیت و پاسخ وب سرویس به درخواست‌های ما را نشان می‌دهد.
همچنین با وارد کردن RecId در متد GetDeliveries وضعیت تحویل یا عدم تحویل پیامک مورد نظر مشخص می‌شود.
متدهای وب سرویس ملی پیامک
برخی از متدهای موجود در وب سرویس پیامکی ملی پیامک عبارت‌اند از:
| متد | کاربرد و نحوۀ عملکرد |
| SendSimpleSMS | ارسال گروهی، تعریف شماره‌های گیرنده با پارامتر to، محدودیت ارسال 100 پیامک در هر مرتبه ارسال |
| SendSimpleSMS2 | ارسال تکی |
| SendSms | ارسال روی پورت خاص |
| GetDeliveries | اطلاع از وضعیت ارسال پیام |
| GetMessages | نمایش پیامک‌های دریافتی و ارسالی |
| SendByBaseNumber | ارسال پیامک با متن پیش‌فرض از خط خدماتی اشتراکی |
| GetSmsPrice | دریافت تعرفۀ ارسال |
| GetCredit | میزان اعتبار پیامکی |
| GetInboxCount | تعداد پیامک دریافتی |
| SendWithDomain | ارسال پیامک با دامنه |
وب سرویس ملی پیامک، متدهایی برای ارسال پیامک پترن، دریافت پیامک، پیامک صوتی، زمان‌بندی، دفترچه تلفن و… را نیز دارد که می‌توانید آن‌ها را در صفحۀ مستندات وب سرویس و API ملی پیامک مشاهده کنید.
ابزارهای مرتبط با SOAP و منابع یادگیری
می‌توانید از برخی ابزارهای مکمل مانند نرم‌افزارهای soapUI برای تست وب سرویس و محصولات تحت وب یا نرم‌افزار Postman برای تست API استفاده کنید. همچنین برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید به سایت‌های آموزش برنامه‌نویسی مانند فرادرس، Sabzlearn، مکتب‌خونه، 7learn و… مراجعه کنید.
نتیجه‌گیری
SOAP یک پروتکل قدرتمند و استاندارد برای تبادل اطلاعات در سیستم‌های پیچیده و امن است و با وجود پیچیدگی‌های آن، وب سرویس SOAP همچنان در بسیاری از صنایع مانند وب سرویس پیامک و سیستم‌های بانکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر شما هم به دنبال ارتقاء مهارت‌های فنی خود در زمینه وب سرویس هستید، یادگیری SOAP می‌تواند یک گام مهم در مسیر حرفه‌ای شما باشد. همچنین می‌توانید در صورت نیاز به تجهیز وب‌سایت خود به سیستم ارسال پیامک انبوه، با خرید پنل اس ام اس، این کار را با استفاده از وب سرویس پیامکی SOAP انجام دهید.
در صورت نیاز به دریافت مشاوره از کارشناسان ملی پیامک، با شمارۀ 02163404 داخلی 1 تماس بگیرید.
سوالات متداول
